“ Mustafa   Kemal  Paşa  ile   Kongre  üyelerinin   Sivas’a  gelip burada  bir  kongre   yapacaklarını  duydum. Bunu   İstanbul’dan   gelen  Fransız  subayları  söylediler. Sizinle  böylesine   dostça  görüşüp   ve   kişiliğinize  karşı   saygı   beslerken  bu   işi   benden   saklamanıza   çok   üzüldüm”  dedi.  Ben  de  gereken  karşılığı   vererek  kendisini   inandırmaya  çalıştımsa   da  son  söz   olarak : “Eğer   Mustafa   Kemal  Paşa    Sivas’a  gelir  ve  burada   kongre   toplamaya   kalkışılırsa    beş  on   gün  içinde    askerlerimin   buralara   gireceğini   kesin  olarak   biliyorum.  Sizin   kişiliğinize   beslediğim  saygı   dolayısıyla   bunu   haber   veriyorum. İnanmazsanız, iş   olup   bittikten  sonra  görürsünüz. O  zaman   vatanınızı  uçuruma  sürükleyenler  arasına siz   de  girmiş   olursunuz.”  Sözlerini   söyledi. Dahiliye  Nazırlığından   dün   aldığım   kapalı   telgrafla,  başka   türlü  yazılmakla   birlikte    yine  bu   kanıyı   uyandıracak   nitelikteydi.  Yeni   gelen  Fransız   subaylarından  biri   dün Kolordu   komutanı   ile   uzun   uzadıya   görüşerek   kongre   konusunda    Komutan   Beyefendinin    düşüncesini   anlamaya   çalıştığı   gibi   bu  sabahta    Bay   Brüno   bana  gelerek,   saat  üçte, öbür   Fransız   subaylarıyla    birlikte  kongre   üzerine   görüşüleceğini    ve  fakat    kendisinin,  aradaki   dostluk   dolayısıyla    daha   önce   benimle  ayrı   görüşmek   istediğini   bildirdi.  Bir   süre   konuşılduktan  sonra   sonuç   olarak    şunu   da    söyledi : 

Ben  dünden  beri  bu   iş   üzerinde  çok   düşündüm. Sonunda  şuna  karar  verdim. Ki , eğer    Mustafa   Kemal   Paşa  ile  Kongre   üyeleri,  Sivas   Kongresinde   İtilaf  devletlerine   karşı   kışkırtıcı   davranışlarda    bulunmazlar   ve   onlar   için   saldırgan  bir   dil   kullanmazlarsa  kongrenin   toplanmasında    hiç   bir   sakınca    yoktur.  Ben  kendim   General   Franse   Despere’ye  ( Franchet d’Esperey)   yazar, Mustafa   Kemal   Paşa   için  çıkanları  ve   tutuklama   emerini  geri   aldırır   ve e  kongrenin   toplanmasına   engel   olunmaması   için   Dahiliye   Nazırlığından   size   emir   göndertirim. Fakat  bir  şartım   var  ki, sizde   benden  hiçbir  şey  saklamıyacaksınız    ve   içten  dostluğumuzu   gözeterek birbirimize karşı  hep açık  bir  dil   kullanacağız. Yalnız   kongrenin  toplanacağı   günü  öğrenmek  gerekir  dedi. Bende  kendisine   bu  konuda   kesin bir  şey  bilmediğimi  ve  öğrendiğimde  kendisine  bildireceğimi, aradaki  dostluk  dolayısıyla   hiçbir  şeyi  saklamayacağımı   söyledim. Binbaşının    işgal   konusunda   dünkü   kesin  sözlerine  karşın  bugünkü   yumuşaklığının   nedenini,  en   ince  ayrıntıları  kavrayan   yüksek  görüşlerinize   sunmayı   ödev   bilir   ve  bu   konuda    sözü   uzatmayı   gereksiz   sayarım. Açıkça   anlaşılıyor   ki,  bunların  düşüncesi   kongreyi   Sivas’ta   toplatmaya   yanaşmış    görünerek, kongrenin  yüce   üyeleri  ile  sizi   burada  toplamak   ve  el  altından  hazırlıkta  bulunarak  bütün   arkadaşları  ele  geçirmekten   ve  hem  de  burayı   işgal  etmeyi  oldubittiye   getirmekten  başka  bir şey   değildir. Dün  akşam, Dahiliye  Nazırlığından  aldığım  kapalı   bir  telgrafta, başka  biçimde  yazılmış  olmakla   birlikte, aşağı   yukarı   gene  bu  nitelikteydi. İşte   ben   her  gerçeği, saklı  tutulması   ricasıyla  sizlerin  bilginize  sunuyorum. Bundan  sonra tutulacak   yolun   çizilmesi  size  düşer. Düzenle   kurulmuş  tehlikenin  bu  denli  yakın  ve  sanki  elle  tutulacak  kadar  görünmekte   olduğunu   bilirken, durumu  size  bildirmemeyi  ve  sonuç  olarak   Sivas’ta  kongre  toplamaktan   vazgeçilmesini  önermemeyi   vicdanıma   sığdıramadım. İşte  bunun   için   sizlerden  ve  orada   bulunan  diğer  önemli  arkadaşlardan   pek çok  rica  ederim   ki, ikinci  bir  kongrenin  toplanmasına  kesin  gerek  yoksa  vazgeçilsin. Gereklilik  varsa, dört  yandan  ele  geçirilmesi   çok  kolay   olan   Sivas’ın  toplantı  merkezi   olmasından   vazgeçilerek, düşmanın  kolayca  giremiyeceği   Erzurum’da  ya da uygun  görülürse  Erzincan’da toplanma   yoluna  gidilmesini   yurdun  esenliği  adına  çok   rica   ederim. Kolordu  Komutanı  Salahattin   Beyefendi  de bu konudaki   görüşlerini  ayrıca  Kazım  Paşa  Hazretleri  aracılığıyla   size  yazacaklardır. Şimdi  yanımda  bulunan  eski  Sivas   milletvekili  Rasim  Bey  de  eski  Erzurum  milletvekili  Hoca  Raif  Efendi   Hazretlerinin   Ilıca’dan   dönüşünde  kendilerine   yollama  iyiliğinde  bulunursunuz. İşte  efendim, durum  böyledir. Söz   götürmez  vatanseverliğinize  karşı  sizi  daha  çok  rahatsız  etmekten  çekinir   ve  karşılık   olarak  göndereceğiniz  emrinizi  beklerim, efendim. İşte   Rasim  Bey’in  telgrafı.

Bu  telgrafa  orada   verdiğim   karşılığı,  olduğu  gibi  bilginize   sunacağım. Ertesi  gün,  Temsilciler  Kurulu  adına  da aynı   anlamda  uzun  bir  telgraf   çekilerek  yatıştırmaya   ve  inandırmaya   çalışıldı. Ayrıca, Kadı  Hasbi  Efendi’ye  de   aracılı    bir  telgraf  çekildi. Kolordu  Komutanına  da   gerektiği   gibi   yazıldı.  Rasim  Beye  de,  gönlünün   rahatlanması   için  kendim  yazdım. 

20   Ağustos  1919  -   1   saat  sonra   

Sivas   valisi   Reşit   Paşa   Hazretlerine 

Verdiğiniz   bilgiyi   ve   yüksek   görüşlerinize   özellikle   teşekkürlerimi  sunarım. Bay  Brüno  ve  arkadaşlarının  gözdağı   vermek  için   söylediklerini  yüzde   yüz  kurusıkı   sayarım. Sivas   Kongresinin   toplanması   yeni  bir  şey  olmayıp   aylardan  beri   dünyaca   bilinen  bir   iştir. Tuhaftır  ki, İstanbul’da  bulunan   yetkili  Fransız   siyasi  adamlarının    da  bana   gönderdikleri   haberler,  Anadolu’da   milletçe  girişilen  işlerin  pek   haklı ve  geleneklere  uygun   olduğu  ve   milletimizin   istekleri  kendilerine  açıkça  bildirilirse  iyi  karşılıyacaklarını   ve   uygulanmasını  üzerlerine   alacaklarını  gösterir   yazılı  bir  güvenceyi  şimdiden   vermeye   hazır   oldukları   yolundadır. Bay  Brüno ‘nun    ikinci  görüşmede   ağız   değiştirmesi  ve  yumuşaması  bizleri   kazanmak   için  olsa  gerektir. Binbaşı  Brüno’nun   dediği   gibi  Fransızların    beş  on   günde   Sivas’a  girmeleri  o  kadar   kolay   bir şey  değildir. Şunu   hatırlamanız   gerekir  ki,  İngilizler  bu   konuda   gözdağı  vermekle  daha   ileri  giderek  Batum’daki    askerlerinin  Samsun’a  çıkarılmasına   karar  verdiler    ve   dahası, özellikle  beni   korkutmak  için, bir   tabut   da    çıkardılar.  Fakat  bu  çıkarmaya   karşı, milletin   güçlü  bir  inanç   ve  ateşle   karşı   koyacağı   gerçeği   kendilerince    anlaşıldıktan  sonra   hem   kararlarından   dönmek, hem  de  Samsun’a  çıkarmış   oldukları    askerleriyle   birlikte    orada    bulunan  taburu  alıp   götürmek   zorunda   kalmışlardır.

                                                       -Devamı   Haftaya –

Yeni  Türkiye  devleti   temellerini   süngüyle   değil, süngünün   de   dayandığı   ekonomiyle   kuracaktır. Yeni   Türkiye   devleti   cihangir  bir  devlet   olmayacaktır. Fakat  yeni  Türkiye   devleti   bir  ekonomi    devleti   olacaktır. 

                                                     (1923-  Mustafa   Kemal  Atatürk)