“Yabancı   subayın, Türk, Kürt   ve   Ermeni   nüfusunu   incelemek   üzere,İstanbul   Hükümeti’nin  izniyle  dolaştığını   söyledikleri: Malatya’da   bulunan   süvari  alayının   mevcudunun  azlığı   yüzünden    bunları  tutuklamaya    cesaret   edemediği, bununla   birlikte   hemen   tutuklanmaları  için   İstanbul’a    başvurulduğu   13.Kolordu    tarafından   bildirilmiştir. Bu   şahısların   ne   amaçla   ve   hangi   görevle,nereleri   gezecekleri   konusunda   bildiklerini   Harput   Valisi’nden    öğrendim   denilmekteydi. (Belge:561  Harput    Valisi   Ali   Galip   Bey’dir)  Bu   şahısların   ne   amaçla   geldiklerini   3   Temmuz   tarihinden   beri   bekliyoruz. Birkaç   silahlı   Kürd’e   karşı   bir   süvari   alayının    mevcudu   az   görülmüş, tutuklanmalarına   cesaret   edilmemiş;  Asıl   şaşırtıcı    olan   konu,  bunların   tutuklanması    için   İstanbul’a   başvurulmuş    olduğu   haberidir. Bu    küçük   ve   önemsiz   gibi   görünen   noktaları,   o    zaman   ki   durum   değerlendirilmesinde,   dikkate   değer    anlayış    ve   düşünce   farklarının   bulunduğunu   göstermesi     açısından    kaydediyorum.

      Diyarbakır’da,  13.Kolordu  Komutanı’nın   tutumu   şüpheli   görüldüğünden, doğrudan   doğruya   bu   kolordunun    Kurmay   Başkanı’na   3’üncü   Kolordu   Komutanı’nın   imzasıyla    1   Eylül    1919   tarihinde    yazılan   (kişiye   özel)  şifrede,   Ali   Galip, Malatya   Mutasarrıfı   Halil, Kamuran, Celadet   ve   Ekrem   Beylerle   beraber   İngiliz   Binbaşının   mutlaka   yakalanıp   Sivas’a   gönderilmeleri    için, Elazığ’da   bulunan   15.Alay   Komutanı   İlyas   Bey’in   kendi   komutasında     altmış   kadar   atlı   ve   katırlı   askerlerden   oluşan   bir   müfrezenin    en   geç   9   Eylül’de    Harput’tan   Malatya’ya  hareketi   ile   ilgili   olarak   ve   işin   kestirmeden  bitirilmesi   bakımından   doğrudan   doğruya    tebligat   yapıldığı  bildirildi    ve   müfrezenin   hemen   hareketinin   sağlanması   rica   edildi.  

      8   Eylül’de, Sivastan’da   bir    arabayla   bazı   subayların   gönderileceği bilgisi   verildi.(Belge:57)

Diyarbakır’dan, Kurmay   Başkanının    7-8   Eylül    1919   tarih   itibarıyla   bana   gönderdiği  şifrede   şöyle   deniyordu:

“Tutuklama   ile   ilgili   isteği    öğrendim.Bu   konuda  komutanın   emir   vereceğini   hiç sanmıyorum. Çünkü   askeri   özelliklerini   biliyorum.Tarafımdan  yapılacak   tebligatı   ise,  yerine   getirmekten   çekinirler.Bu   konuda   İstanbul     ile   temas   içindeyiz. Bu   duruma   göre   ne   yapılması   gerekeceğinin    tayini   yüksek   kararınıza   bağlıdır.Şifre   kaleminin   357  sayısıyla   arz   edilmiştir.”

                                            13.Kolordu   Kurmay   Başkanı  Halit

Elazığ’daki   Alay   Konutanı  İlyas   Bey’den   13.Kolordu   Komutanının   emrine   cevap   olarak   gelen   8   Eylül   tarihli   telgrafta   da  “Kolordudan   aldığım   emir   üzerine   hareketim   geri   bırakılmıştır. Kolordunun   izni   olmadan,  buradan  hareket   etmem   uygun  olmayacağından,  hareket   emrinin kolordu’dan  bildirilmesine lütfen yardımcı  olunuz   denilmekteydi.(Belge:58)

Halit  Bey’e   hemen   verdiğim  cevap   şöyle   olmuştur:

Malum   şahısların   alçaklıkları   ortaya   çıkmıştır. İstanbul   Hükümeti … bu  alçaklığa    ortaktır.Oradan  emir  beklemek  düşmana   fırsat  vermektir.Bu   hususta   tebligat  yaparken, hiç  kimseyi   kararsızlığa   düşürmeyecek     şekilde, zaman  kaybetmeden    hemen   emir   vermek   gerekir.  Komutanın   kararsızlığa   düşeceğine   inanıyorsanız, zatıaliniz, tarafımızdan  Elazığ   ve  Malatya’daki   alay   komutanlarına   yapılmış   olan   tebligatımızın   uygulanmasını   bildiriniz. Gerçekten   gerek   varsa, komutayı   uygun   gördüğünüz   tümen   komutanlarından  biri   üzerine   alsın. Ağırdan   alma   zamanı  geçmiştir. Yapılacaklarla   ilgili   cevabınızı    bekliyoruz, kardeşim.

                                                                          Mustafa   Kemal

Alay   Komutanı  İlyas   Bey’e  de   aynı   tarihte   bizzat   şu   emri   verdim: “Malum   şahısların  hainlikleri   ortaya   çıkmıştır. İstanbul’daki    merkezi   hükümet  de  bunların   hainliğine  ortaktır. Kolordunuz   Komutanı    bu   konuda  izin   istemiş   ve   cevap   alamamış   olabilir. Bu  nedenle   meselenin   çözüme   kavuşmasını   zatıalinizden  beklerim.

Cevabınızı   bekliyorum, efendim. Malatya’da    bu   işi   hallettikten   sonra,  gerekirse   Sivas’ta   bize   katılırsınız.

                                                     Mustafa   Kemal.”

Şifre  dışındaki   imza   da   3. Kolordu  Kurmay   Başkanı  Zeki   Bey’indir.

Malatya’da  bulunan   12.Süvari   Alayı    Komutanını   da  7/8  Eylül   gecesi   bizzat   telgraf    başına   çağırmış   ve   görüşmekte   idim.Alay   komutanı    Cemal   Bey’den   durumu   ve  kuvveti   hakkında   bilgi   aldım.Gelenlerin    yanlarındaki   silahlı   Kürtlerle   beraber   on   beş   yirmi   kişi   kadar   olduklarını,alayında   merkezde     ancak   o   kadar   kuvveti   bulunduğunu   söyledi. Ben   bu  kuvveti   yeterli   gördüm. Hatta  Süvari    ve  topçu   alayının   sadece   subayları   bile   yeterli   olabilirdi. Ancak   özel  durumu    ve    maneviyatını  anlamak   istiyordum.

Bunun   üzerine   telgraf   konuşması   şöyle   geçti: “Ben   Vali   Galip   Bey, İngiliz   Binbaşısı,  Kamuran   Celadet   ve   Ekrem  Beylerin bu   gece   hep   birlikte    ustaca   bir   düzenle   yakalanarak   Sivas’a   gönderilmeleri   zorunlu   bir  hal   almıştır. Durumunuz   bunu   yapmaya   elverişli   midir?    Size   buradan   ve   Harput’tan   yardım  gönderilecektir. Cemal   Bey- Valiyle   beraber   mi? Ben:özellikle, evet. Cemal  Bey- Arz   ettiğim  gibi   olurum   ve   kuvvetim  buna   elverişli     değildir.Kamuran  Celadet   ve  Ekrem   Beylerin    yakalanmaları   hakkında  13. Kolordu   Komutanı   ile   görüşüldü. Sonunda,  durumun   hassas   oluşu  nedeniyle,  şimdilik   tutuklanmalarının   uygun   olmayacağı   hakkında   emir   de  çıkmıştır”   dedi.  

 

    Artık    bu   zatın  daha   çok   üzerine   varılamazdı. Kendilerine   hissettirmeden sıkı   bir   şekilde   göz   hapsinde   bulundurunuz.Kolordunuzdan   emir   gelecektir. Hareket   ederlerse,   nereye   gittiklerini    ve   hangi  vasıta   ile   hareket   ettiklerini   hemen   bildiriniz” talimatını   vermekle  yetindim.(Belge:59)

                                                   -Devamı  Haftaya-