ENGELLEME   GİRİŞİMLERİ

      Efendiler, Kongre  11   Eylül’de  sona  ermiştir. 12  Eylül’de  Sivas   halkının   da   hazır   bulunduğu  açık   bir  toplantı   yapılarak   bazı   nutuklar   söylenmiştir.Kongre   görüşmeleri   sırasında,  önemli   olarak   Meclis-i    Mebusan   seçimlerinin   hızlandırılması   ve   meclisin   nerede   toplanması   gerektiği   konularına  değinildi. Ancak,   şu   anda   açıklamaya   başlayacağım    konular,  Kongre   görüşmelerini      kısa   kesmeyi   gerektiriyordu.Bu   son   noktalarla   daha   sonra   Heyet-i   Temsiliye   ilgilenmiştir.   9   Eylül   1919   günü,  toplanmış   olan   bazı    bilgiler   kongreye   şu   şekilde   açıklanmıştır:

“Eskişehir    ve   Afyonkarahisar’daki   İngiliz   Kuvvetleri   bir   kat   daha   artırılmıştır.   General   Miller     Konya’ya   geldi. Konya   valisi     Cemal   Bey   ve   Ankara    Valisi   Muhittin   Paşa   karşı   koymaya   çekiniyorlar. Yeni  Kastamonu   Valisi    Ali   Rıza   Bey   de   tıpkı    Cemal   Bey   gibi   bir   adammış.  Pek   sayın   arkadaşların   böyle   durumlar   karşısında   hiddetli   davranış   gösterme   taraflısı  olduklarını    bildiğimden,   hemen  sert   tedbirler   alınmasını    Fuat   Paşa’dan    rica   etmiştim. Fuat   Paşa’da   Kongrenin   kendisine   olan   güvenine   dayanarak,  kongre   adına   gereken   tebligat   ve   girişimlerde    bulunmuştur.   Bu   davranış   tarzının   yüce   heyetinizce    kabul   edilmesini  rica   ediyor. Fuat     Paşa,  valilere   sert   uyarılarda  bulunuyor. Bölgelere   yüksek   rütbeli    subaylardan   milli   komutanlar     tayin   ediyor   ve  bu   komutanlara   millet   adına   ve    her   türlü   yetki   verilmiştir”   diyor.   

Kongre   teklifi   kabul   etti  ve   bundan    sonra   ben   şu   açıklamalarda   bulundum: “ Buraya   Galip    Bey   adında    bir    vali   tayin    edilmiş, geliyormuş. Ancak,  bunun    Harput   valisi   Ali   Galip   Bey   mi,  yoksa   Trabzon   valisi    Mehmet   Galip   Bey   mi   olduğu   anlaşılamadı.   Fakat   biz   başka   bir  bilgi   edindik.  Mister   Nowil   adında    bir   İngiliz   Binbaşı   Bedirhanlılar’dan     Kamuran    Celadet    ve   Cemil   Bey’lerle    birlikte,   yanında   on   beş    kadar   Kürt    atlısı   ile   Malatya’ya   gelmiş   ve   mutasarrıf   Bedirhanlı    Halil   Bey   tarafından   karşılanmışlardır.Harput   valisi  de    sözde   bir   posta   hırsızının   peşine   düşme   bahanesiyle    bir   araba   ile   Malatya’ya    gelmiştir.  Bu   amaçla    Adıyaman’daki   müfreze   de    verilmiştir.  Amaçları   Kürtleri,  Kürdistan     kurulacağı   vaadiyle   aleyhimize     çevirerek, bize   karşı    suikaste    yöneltmek   olduğu   anlaşılmış    ve   karşı   tedbirler  de alınmıştır.  Diyelim   ki, valiyi   diğerlerini   tutuklatmak   istiyoruz. Malatya   Mutasarrıfı  da   Kürt   aşiretlerini   Malatya’ya   çağırmıştır. Bunun   üzerine   13.Kolordu  bölgesinde    faaliyete   geçtik.  Gereken   tedbirlerde     alınmıştır. Yarın   akşam   Harput’tan  gönderilecek  askeri   bir  birlik   bozguncuları   tepeleyecektir. Buradaki   Kolordu     Komutanı  da   gereken   tedbirleri   almıştır.   Malatya’ya   ve   diğer  yerlere de  gereken    emirler   verilmiştir.”

Efendiler, Sivas    Kongresi’nin   hemen   hemen   bütün   toplantı   süresince,  sinirlere   gerginlik    verecek    nitelikte   haberler almaktan    geri   kalmıyordum. Ancak, aldığım   bütün   bilgileri   olduğu   gibi    Kongre    heyetine   sunmakta    yarardan   çok   sakınca   görüyordum..  Görüyorsunuz   ki, şimdi   açıkladığım    gibi, gerçekten   tehlikeli   sayılabilecek    nitelikte   olan   Ali   Galip   meselesinden   de   söz     ederken   ihtiyatlı   bir   dil   kullanmayı   tercih   etmiştim.  Bence   en   önemli   mesele,  her   türlü   güçlük   ve   tehlikelere   rağmen, Sivas  Kongresi’nin  sonuca   ulaşan   kararlarla,  görüşmelerini   bir   an   önce   tamamlayarak  ve   alınan   bu   kararların  memlekette   uygulanmaya   girişilmesidir.. Bu   isteğim   gerçekleşmiştir. Bütün   memleketi   içine   alan   milli   teşkilat  tüzüğünün   ve   genel   kongre   bildirisinin  hemen   bastırılarak     her   yere   dağıtılması   yoluna   gidildi. Ancak   beklenenlerin     dışında   bazı  yeni   olaylarla   karşılaşıldığından,kongre   sona   erdiği  halde, kongre   üyelerinin   yeni    gelişmeler   kendini   gösterinceye   kadar    Sivas’ta   kalmalarını   uygun   gördüm. Gerekirse     daha   etkili   olağanüstü   bir   kongre   toplamak    için   de    bazı    hazırlıklar   yapıldı. Ali  Galip’in    kaçması   üzerine, kongre  üyelerini   Sivas’ta   bekletmekten      vazgeçildiği   gibi,Ferit    Paşa    Kabinesi’nin    düşmesi   üzerine   olağanüstü    bir   kongre   toplanmasına   da   gerek   görülmemiştir.

ALİ  GALİP   OLAYI   

Şimdi   Efendiler, Milli   Mücadele   tarihimizde   önemli   bir   yeri   olan   Ali   Galip   konusu    üzerinde   biraz   açıklama   yapmak   istiyorum: Efendiler,daha  Temmuz   ayı  başında, Erzurum’da  bulunduğumuz   sıralarla   Celadet   ve   Kamuran   Ali   adlarında    iki   şahsın  yıkıcı   propaganda   ve   aleyhte    kışkırtıcılık   yapmakla   görevlendirilerek   yabancılar   tarafından, bol  para   ile   İstanbul’dan   Kürdistan’a   gönderileceği; bir   iki  gün   içinde   de   hareket   etmiş    veya   edecekleri   haberi   alındı. Bunun   üzerine, bu   duruma   meydan   verilmeden   gözetlenerek    yakalanmaları   için    3  Temmuz    tarihinde     Diyarbakır’da   13. Kolordu   Komutanı’na, ayrıca   Kurmay   Başkanı    Halit   Bey’e  ve    Canik   Mutasarrıfı’na   bildirdim.

20   Ağustos’ta   13.Kolordu   Komutanı’na   verdiğim   emirde,  sözü   geçen  kişilerin   İstanbul’dan   hareket   ettiklerinin   bildirildiğini   ve   alınacak   tedbirler   arasında,  özellikle   Mardin   İstasyonunun   sıkı  bir  denetim   altına   alınmasının   uygun   olacağını    belirttim.  

Sivas   Kongresi’nin   ikinci   günü, yani   6 Eylül   tarihinde,”Bedirhanlı     ailesinden   Celadet   ve    Kamuran   ile   Diyarbakır’lı   Cemil   Paşazade     Ekrem   adlarında   üç   şahsın,  yanlarında,  zamanında   Diyarbakır’da   aleyhimizde    propaganda    yapan   bir   yabancı   subayla   birlikte   ve    silahlı   Kürtlerin   koruyuculuğunda   Elbistan   ve   Akçadağ   üzerinden   Malatya’ya   geldikleri,orada   mutasarrıf   ve   Belediye    Başkanı   tarafından   karşılandıkları” 13.Kolordunun  yazısından   anlaşılmaktadır. 15.Kolordu  Komutanı   Kazım   Karabekir  Paşa’nın   3.Kolordu  Komutanlığına   bu   konuyla   ilgili   olarak   gönderdiği   6   Eylül   1919   tarih   ve   529   sayılı    şifresinde  verilen   bilgide:   

“Yabancı   subayın, Türk,Kürt   ve   Ermeni   nüfusunu   incelemek   üzere, İstanbul   Hükümeti’nin   izniyle   dolaştığını   söyledikleri; Malatya’da   bulunan   süvari   alayının  mevcudunun   azlığı   yüzünden   bunları   tutuklamaya   cesaret   edemediği,  bununla   birlikte   hemen   tutuklanmaları   için  İstanbul’a    başvurulduğu   13.Kolordu   tarafından   bildirilmiştir.Bu   şahısların   ne   amaçla   ve   hangi   görevle,  nereleri   gezecekleri    konusunda   bildiklerini  Harput   Valisin’den   öğrendim” denilmekteydi.  (Belge: 561   Harput    Valisi   Ali   Galip  Bey’dir.)  Bu  şahısların     ne  amaçla   geldiklerini   3   Temmuz   tarihinden   beri   biliyoruz. Birkaç   silahlı   Kürd’e  karşı   bir    süvari   alayının   mevcudu   az   görülmüş, tutuklanmalarına   cesaret   edilmemiş,  asıl   şaşırtıcı   olan   konu, bunların   tutuklanması  için   İstanbul’a  başvurulmuş   olduğu   haberidir.

                                                       -Devamı    Haftaya-